Urfa türküleri, hem sözleri hem de ezgileriyle Anadolu’nun acılı ve aşklı hikayelerini anlatır. Urfa türküleri, genellikle bağlama, kaval, zurna, davul gibi çalgılar eşliğinde söylenir. Urfa türküleri, aynı zamanda sıra geceleri adı verilen geleneksel toplantılarda da icra edilir.
Urfa türkülerinin tarihi, MÖ 1000-300 yılları arasında net olmayan bir tarihte başlamaktadır. Urfa türküleri, aslında yarı kadın yarı balık olan tanrıça Atargatis için yapılmış birer antik pagan tapınaklarıdır. Bu tapınaklar, daha sonra İslam döneminde İbrahim peygamberin ateşe atılmasıyla ilgili bir efsane ile bağdaştırılmıştır.
Efsaneye göre, Nemrut adlı zalim bir hükümdar, tek tanrıya inanan İbrahim peygamberi ateşe atar. Ancak Allah, ateşe “Ey ateş, İbrahim’e karşı serin ve selamet ol” emri verir. Bu emir üzerine ateş suya, odunlar da balığa dönüşür. İbrahim peygamber sağ olarak düşer. Bu olayın yaşandığı yer Halil-Ür Rahman Gölü’dür. Nemrut’un kızı Zeliha da İbrahim peygamberi sevdiği için onun peşinden atlar. Zeliha’nın düştüğü yerde ise Ayn-i Zeliha Gölü oluşur.
Urfa türkülerinin özellikleri ise şöyledir: Urfa türküleri, genellikle hece ölçüsünün 11’li kalıbına göre yazılır. Urfa türkülerinin ezgileri ise çoğunlukla kürdi makamında söylenir. Urfa türkülerinin konuları ise ağırlıklı olarak aşk, acı, özlem, gurbet, kahramanlık ve dini duygular üzerinedir. Urfa türkülerinde sıkça kullanılan motifler arasında güvercin, güneş, ay, yıldız, gül gibi semboller bulunur.
Urfa türkülerinin seslendiren sanatçılar ise şöyledir: Urfa türkülerini seslendiren sanatçılar arasında hem yerel hem de ulusal üne sahip isimler vardır. Urfa türkülerini seslendiren sanatçılardan bazıları şunlardır:
- Kazancı Bedih: Şanlıurfa’nın Halfeti ilçesinde doğan Kazancı Bedih (1917-2002), Urfa türkülerinin en önemli temsilcilerinden biridir. Kazancı Bedih’in seslendirdiği Urfa türkülerinden bazıları “Gül Yüzünü Ruyamızda”, “Yar Senin Derdinden”, “Gönül Dağı”, “Yemen Türküsü” gibi eserlerdir.
- Ahmet Kaya: Malatya’da doğan Ahmet Kaya (1957-2000), Urfa türkülerine kendi yorumunu katarak geniş kitlelere ulaştırmıştır. Ahmet Kaya’nın seslendirdiği Urfa türkülerinden bazıları “Söyle”, “Kum Gibi”, “Şafak Türküsü”, “Ağladıkça” gibi eserlerdir.
- İbrahim Tatlıses: Şanlıurfa’nın Halfeti ilçesinde doğan İbrahim Tatlıses (1952-), Urfa türkülerini popüler müzikle harmanlayarak farklı bir tarz yaratmıştır. İbrahim Tatlıses’in seslendirdiği Urfa türkülerinden bazıları “Mavi Mavi”, “Hani Gelecektin”, “Yalnızım Dostlarım”, “Bir Kulunu Çok Sevdim” gibi eserlerdir.
- Aşık Sefai: Şanlıurfa’nın Siverek ilçesinde doğan Aşık Sefai (1947-), Urfa türkülerinin yanı sıra kendi yazdığı şiirleri de seslendirmiştir. Aşık Sefai’nin seslendirdiği Urfa türkülerinden bazıları “Gel Ha Gönül Havalanma”, “Yarim İçin Ölüyorum”, “Gurbet Elde Bir Hal Geldi Başıma”, “Derman Sendedir” gibi eserlerdir.