Narsistlik, günümüzde sıkça duyulan bir kavramdır. Narsistlik, kişinin kendisini aşırı beğenmesi, başkalarını küçümsemesi, empati kuramaması, ilgi ve onay beklemesi, manipülatif ve kibirli davranması gibi özelliklerle tanımlanan bir kişilik bozukluğudur. Narsistlik, Yunan mitolojisindeki Narkissos adlı kahramandan gelir. Narkissos, kendisini o kadar çok beğenmektedir ki bir gün bir su birikintisindeki yansımasına bakarken kendisine olan hayranlığından eriyerek yok olur. Narkissos’un yok olduğu yerde latince adı narcissus olan bir nergis çiçeği belirir.
Narsistlik belirtileri nelerdir?
Narsistlik, diğer kişilik bozuklukları gibi gençlik yaşlarının sonları ile yetişkinlik döneminin başlarında ortaya çıkar. Narsistlik belirtileri, kişinin yaşadığı sorunun şiddetine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Narsistlik belirtileri şöyle sıralanabilir:
- Kendisini herkesten daha iyi, özel ve önemli olduğunu düşünmek
- Başkalarını küçümsemek, aşağılamak, eleştirmek
- Empati kuramamak, başkalarının duygu ve düşüncelerini önemsememek
- Sürekli ilgi, onay ve takdir beklemek
- Kendisine yönelik eleştirilere tahammül edememek, kızgınlık ve öfke göstermek
- Başkalarını manipüle etmek, kendi çıkarları için kullanmak
- Kibirli, bencil ve ben merkezci davranmak
- Başarılarını abartmak, başarısızlıklarını inkar etmek veya başkalarına yüklemek
- Hak etmediği ayrıcalıklar ve imtiyazlar talep etmek
- Kurallara uymamak, başkalarının haklarına saygı duymamak
- Kendisine yönelik övgü ve iltifatlara doymamak, yeterli gelmemesinden şikayet etmek
- Kendisine yönelik ilgi ve beğeni göstermeyen kişilere karşı küçümseme ve kin beslemek
- Kendisini olduğundan daha iyi göstermek için yalan söylemek, abartmak, hava atmak
- Başkalarının başarılarından rahatsız olmak, kıskanmak, rekabet etmek
- Kendisine yönelik eleştiri ve reddedilmeye karşı aşırı hassas olmak, depresyon ve özgüven kaybı yaşamak
Narsistlik nedenleri nelerdir?
Narsistlik nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak narsistlik gelişiminde genetik, biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Narsistlik nedenleri arasında şunlar sayılabilir:
- Aile içinde aşırı övülme veya aşırı eleştirilme
- Aile içinde sevgi, ilgi ve destek eksikliği
- Aile içinde şiddet, istismar, ihmal veya reddedilme yaşama
- Aile içinde baskıcı, otoriter veya aşırı koruyucu ebeveynlerle büyüme
- Aile içinde yüksek beklenti ve baskı altında olma
- Aile içinde mükemmeliyetçi, rekabetçi veya narsist ebeveynlerle büyüme
- Aile dışında akran zorbalığı, alay, dışlanma veya aşağılanma yaşama
- Aile dışında başarı, popülerlik veya görünüşe dayalı bir sosyal ortamda bulunma
- Aile dışında yetersizlik, güvensizlik veya değersizlik duyguları geliştirme
Narsistlik tanısı nasıl konur?
Narsistlik tanısı, psikiyatri uzmanı tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme sonucunda konur. Narsistlik tanısı için kişinin yaşamını olumsuz şekilde etkileyen ve DSM-5 (Amerikan Psikiyatri Birliği’nin tanı kriterleri) kriterlerine uygun bir dizi belirti göstermesi gerekir. Narsistlik tanısı için kişinin aşağıdaki belirtilerden en az beş tanesine sahip olması gerekir:
- Kendisini özel ve önemli olduğunu düşünmek ve sadece kendisi gibi özel ve önemli kişilerle ilişki kurmak istemek
- Kendisine yönelik aşırı hayranlık, ilgi ve onay beklemek
- Kendisine yönelik ayrıcalıklar, imtiyazlar ve üstünlükler talep etmek
- Kendisini başkalarından üstün görmek ve başkalarını küçümsemek
- Başkalarının duygu ve düşüncelerine karşı empati kuramamak
- Başkalarını manipüle etmek, kendi çıkarları için kullanmak
- Kibirli, bencil ve ben merkezci davranmak
- Başarılarını abartmak, başarısızlıklarını inkar etmek veya başkalarına yüklemek
- Kendisine yönelik eleştirilere tahammül edememek, kızgınlık ve öfke göstermek
Narsistlik tedavisi nasıl yapılır?
Narsistlik tedavisi, genellikle psikoterapi ve ilaç tedavisi kombinasyonundan oluşur. Narsistlik tedavisinin amacı, kişinin narsist özelliklerini azaltmak, kendini ve başkalarını daha gerçekçi ve sağlıklı bir şekilde algılamasını sağlamak, empati ve iş birliği becerilerini geliştirmek, ilişkilerini iyileştirmek, özgüven ve özsaygısını artırmak, depresyon ve anksiyete gibi eşlik eden sorunları çözmek ve yaşam kalitesini yükseltmektir.
Narsistlik tedavisinde kullanılan psikoterapi yöntemleri arasında şunlar sayılabilir:
- Bilişsel davranışçı terapi: Kişinin narsist düşünce ve inançlarını sorgulamasına, alternatif ve sağlıklı düşünce ve inançlar geliştirmesine, narsist davranışlarını değiştirmesine ve başkalarıyla daha uyumlu ve yapıcı bir şekilde iletişim kurmasına yardımcı olur.
- Psikodinamik terapi: Kişinin narsistliğinin altında yatan psikolojik nedenleri ve çocukluk travmalarını ortaya çıkarmasına, bunlarla yüzleşmesine ve çözmesine yardımcı olur.
- İnsancıl terapi: Kişinin kendisini olduğu gibi kabul etmesine, kendine saygı ve sevgi duymasına, başkalarıyla daha samimi ve dürüst bir şekilde ilişki kurmasına yardımcı olur.
- Grup terapisi: Kişinin başkalarıyla etkileşimini geliştirmesine, sosyal becerilerini artırmasına, başkalarının duygu ve düşüncelerine saygı duymasına, geri bildirim almasına ve vermesine yardımcı olur.
Narsistlik tedavisinde kullanılan ilaç tedavisi ise, narsistlik belirtilerine eşlik eden depresyon, anksiyete, obsesif-kompulsif bozukluk, bipolar bozukluk gibi psikiyatrik sorunların tedavisinde etkili olan antidepresan, anksiyolitik, duygu durum düzenleyici gibi ilaçlardan oluşur. İlaç tedavisi, psikoterapiye destek amaçlıdır ve tek başına yeterli değildir.
Narsistlik tedavisinde başarı şansı nedir?
Narsistlik tedavisinde başarı şansı, kişinin tedaviye uyumuna, motivasyonuna, terapi sürecine katılımına, terapist ile kurduğu ilişkiye, tedavi süresine, tedavi yöntemine ve eşlik eden psikiyatrik sorunların varlığına bağlı olarak değişir. Narsistlik tedavisinde başarı şansını artırmak için şunlar yapılabilir:
- Narsistlik belirtilerinin farkında olmak ve tedaviye ihtiyaç duyduğunu kabul etmek
- Tedaviye karşı ön yargılı olmamak, tedaviye açık ve istekli olmak
- Tedavi sürecinde sabırlı ve kararlı olmak, hızlı ve kolay bir çözüm beklememek
- Terapist ile güvene dayalı, iş birlikçi ve dürüst bir ilişki kurmak
- Terapistin önerilerine ve yönlendirmelerine uymak, ödevleri yapmak
- Terapi dışında da kendini geliştirmek için kitap okumak, video izlemek, makale takip etmek gibi kaynaklardan yararlanmak
- Terapi sürecinde yaşanan zorlukları, duygu ve düşünceleri terapist ile paylaşmak
- Terapi sürecinde ilerleme kaydettikçe kendini ödüllendirmek, başarılarını kutlamak
- Terapi sürecinde destek alabileceği kişilerle iletişimde kalmak, sosyal hayatını ihmal etmemek
