Uluslararası Af Örgütü, son aylarda "hacklendiklerini" söyleyen aktivistlerin ifadelerine dayanarak bugün "Dijital Bir Hapishane: Sırbistan'da Gözetim ve Sivil Toplumun Bastırılması" başlıklı bir rapor yayınladı.
"İsrailli gözetim şirketi Cellebrite DI Ltd tarafından sağlanan yazılımın, iki vakada telefonların kilidini açmak için kullanıldığı" belirtilen raporda, "NoviSpy' olarak adlandırılan Sırp casus yazılımının daha sonra mobil cihazların gizli ekran görüntülerini aldığı, kişileri kopyaladığı ve bunları hükümet kontrolündeki bir sunucuya yüklediği" ifade edildi.
Raporda şu ifadelere de yer verildi:
BIA, pek çok aktivist ve gazetecinin kişisel bilgilerini casus yazılımı ile ele geçirdi
"Birçok vakada aktivistler ve bir gazeteci, Sırp polisi ve güvenlik yetkilileriyle yaptıkları görüşmelerin hemen ardından cep telefonlarında şüpheli faaliyet belirtileri olduğunu bildirdi. Aktivistlerden biri, Sırbistan İstihbarat Teşkilatı BIA ile yaptığı görüşmeden hemen sonra telefonundaki rehberin dışarı aktarıldığını fark ettiğini söyledi. Aktivist, telefonunu dijital adli tıp uzmanlarına gösterdiğini ve uzmanların NoviSpy casus yazılımının rehberindeki kişileri dışa aktardığını ve cihazındaki özel fotoğrafları BIA kontrolündeki bir sunucuya gönderdiğini tespit ettiklerini dile getirdi.
Sırbistan, Cellebrite'tan telefon kırma cihazlarını, Sırbistan'ın Avrupa Birliği'ne entegrasyon gerekliliklerini yerine getirmesine yardımcı olmak için tasarlanan daha geniş bir yardım paketinin bir parçası olarak aldı. Norveç hükümeti tarafından finanse edilen ve Birleşmiş Milletler Proje Hizmetleri Ofisi (UNOPS) tarafından yönetilen bu paketin, Sırbistan'ın organize suçlarla mücadelesine yardımcı olmak amacıyla 2017-2021 yılları arasında Sırbistan İçişleri Bakanlığı'na sağlandı."
Sırbistan hükümeti, konuya ilişkin henüz yorum yapmadı
Raporda, ayrıca "Norveç hükümetinin 2018 yılında Sırbistan'a casus yazılımı içeren Cellebrite cihazlarının teslimatını geçici olarak durdurduğunu" söylediğine yer verilirken, "Belgrad'daki Norveç Büyükelçiliği'nin de programla ilgili endişelerini dile getirdiği, ancak UNOPS sonunda Haziran 2019'da cihazları teslim ettiği" ifade edildi.
Sırbistan İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve BIA, 12 Aralık'ta konuya ilişkin yapmaları istenilen yorum taleplerine yanıt vermedi.
Dissanayake:"Araştırmamız, Sırbistan yetkililerinin gözetim teknolojisini baskı aracı olarak nasıl kullandığını ortaya koyuyor"
Uluslararası Af Örgütü Avrupa Bölge Direktör Yardımcısı Dinushika Dissanayake, konuya ilişkin şunları söyledi:
"Araştırmamız, Sırbistan yetkililerinin gözetim teknolojisini ve dijital baskı taktiklerini sivil topluma yönelik daha geniş bir devlet kontrolü ve baskı aracı olarak nasıl kullandığını ortaya koyuyor. Ayrıca, dünya çapında polis ve istihbarat servisleri tarafından yaygın olarak kullanılan Cellebrite mobil adli tıp ürünlerinin, sıkı yasal kontrol ve gözetim dışında kullanıldığında insan hakları, çevre ve ifade özgürlüğünü savunanlar için nasıl büyük bir risk oluşturabileceğinin de altını çiziyor.”
Cellebrite ürünleri, FBI da dahil olmak üzere kolluk kuvvetleri tarafından kullanılıyor
İsrailli gözetim şirketi Cellebrite casus yazılımı içeren ürünleri, FBI da dahil olmak üzere kolluk kuvvetleri tarafından akıllı telefonların kilidini açmak ve kanıt aramak için yaygın olarak kullanılıyor. Cellebrite Pazarlama Müdürü David Gee, Uluslararası Af Örgütü’nün iddialarını araştırdıklarını söyledi. Gee, "Bu suçlamaların doğru olması halinde, son kullanıcı lisans anlaşmamızın ihlal edilmesi söz konusu olabilir" dedi.
Gee, böyle bir durumda Cellebrite'ın teknolojisinin Sırp yetkililer tarafından kullanımını askıya alabileceğini belirtti. Gee, cihazlara gözetleme yazılımı yerleştirmenin "kesinlikle kendi işleri olmadığının" altını çizdi. Cellebrite'ın Sırp yetkililerle temasa geçmeye başladığını vurguladı ancak daha fazla ayrıntı vermeyi reddetti.
Norveç Dışişleri Bakan Yardımcısı Varteressian: "Raporda yer alan iddialar endişe verici"
Norveç Dışişleri Bakan Yardımcısı Maria Varteressian, yaptığı açıklamada, "Raporda yer alan iddialar endişe verici ve eğer doğruysa kabul edilemez. Konuyla ilgili daha fazla bilgi almak üzere bu ay içinde Sırp yetkililerin yanı sıra UNOPS ile de bir araya geleceğiz" dedi. Varteressian, "UNOPS'un iddiaları soruşturmasını bekliyoruz" diye konuştu.
UNOPS, yaptığı açıklamada Uluslararası Af Örgütü'nün raporunu memnuniyetle karşıladığını ve ajansın 2017'den bu yana "potansiyel olumsuz etkileri değerlendirmek ve azaltmak için mekanizmaları daha da geliştirdiğini" söyledi. Ajans, bu önlemler hakkında ayrıntılı bilgi vermedi.
