Rektörler, üniversitelerin tüzel kişiliğini temsil eder, akademik personel ve öğrenciler arasında koordinasyonu sağlar, üniversitenin bütçesini ve stratejisini belirler, ulusal ve uluslararası işbirliklerine katılır ve üniversitenin kalitesini ve prestijini artırmaya çalışır. Rektörlerin görev süresi dört yıldır ve yeniden seçilebilirler.
Rektör atamaları, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’na göre yapılır. Buna göre, rektör adayları, ilgili üniversitenin öğretim üyeleri tarafından seçilir. Seçilen adaylar, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından değerlendirilir ve üç aday atanmak üzere Cumhurbaşkanı’na sunulur. Cumhurbaşkanı bu üç adaydan birini rektör olarak atar.
Rektör atamaları, Türkiye’de zaman zaman tartışmalara neden olmuştur. Bazı eleştirilere göre, rektör atamaları siyasi baskı ve kayırmaya açıktır, akademik özgürlük ve liyakat ilkesine zarar verir, üniversitelerin bağımsızlığını ve çeşitliliğini tehdit eder. Bazı savunmalara göre ise, rektör atamaları devletin yükseköğretim politikasına uyum sağlamakta, üniversitelerin kalite ve rekabet gücünü artırmakta, akademik standartları yükseltmekte ve uluslararası işbirliklerini geliştirmektedir.
Rektör atamaları, 2023 yılında da devam etmektedir. Resmi Gazete’de yayınlanan kararlara göre, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2023 yılının başından beri 36 üniversiteye rektör ataması yapmıştır. Bu atamalarda bazı isimler dikkat çekmiştir. Örneğin, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Rektörlüğüne Prof. Dr. Gülfettin Çelik atandı. Çelik, daha önce YÖK Başkanvekilliği görevinde bulunmuştu. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektörlüğüne Prof. Dr. Handan İnci Elçi atandı. Elçi, daha önce Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu Üyesi idi. Üsküdar Üniversitesi Rektörlüğüne Prof. Dr. Nazife Güngör atandı. Güngör, daha önce Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı idi.
Rektör atamaları, Türkiye’de yükseköğretimin geleceği açısından önemli bir konudur. Rektörlerin seçimi ve atanması sürecinin nasıl olması gerektiği konusunda farklı görüşler vardır. Bu konuda akademik camia, siyasi otorite, sivil toplum ve kamuoyu arasında diyalog ve uzlaşı sağlanması gerekmektedir.
