Harran Ören Yeri’nde yapılan kazılarda, Prof. Dr. Mehmet Önal başkanlığındaki ekip, Harran Ulu Cami’nin kuzeyinde önemli bir medrese keşfetti. Çift katlı ve açık avlulu bu medresenin anıtsal kapısı, koridoru ve sığ havuzlu kuyusu tamamen gün ışığına çıkarıldı. Ayrıca, avlu merkezindeki platform, revakı ve revaka açılan tonozlu odaları, eyvanı, mescidi ve öğrenci odaları da kısmen ortaya çıkarıldı.
Harran Ulu Cami Restorasyonu
2019 yılında Harran Ulu Cami’nin restorasyon çalışmalarında, harimin doğu duvarı bitişiğinde eğitim amaçlı kullanılan iki mekân bulundu. Bu odaların Harran Ulu Cami’nin batısında da simetriği mevcuttur.
Orta Çağ Harran’ı ve Bilim İnsanları
Harran’da Orta Çağ’da Nureddin Mahmûd, Hacı Naam Hanım, Şemseddin Şakîr gibi önemli isimler tarafından kurulan medreseler bulunmaktadır. Araştırmacılar, Battani, Sabit Bin Kurra, İbni Teymiyye gibi Harranlı bilim insanlarını anmaktadır. Harran Okulu, tıp, astronomi ve felsefe okulları, mabetler ve özel mekanlar ile medreselerin tümünü kapsamaktadır.
Harran ve Astronomi
Harran’da Ay Tanrısı Sin Tapınağı Rahipleri, astronomi ve matematik bilgilerini koruyup geliştirdi. Helenistik dönemde, Büyük İskender/Grekçe Kitaplar ve Hermetik Düşünce ile bu bilgiler birleşti. Orta Çağ İslami dönemde ise Harran, Platon, Aristoteles, Hippokrates gibi bilim insanlarının eserlerinin tercüme edildiği bir merkez oldu.
Harran Medreselerinin Etkisi
Harran medreseleri, M.S. sekiz ve dokuzuncu yüzyıllarda İslam dünyasına antik dünyanın felsefi mirasını aktardı. Bu medreselerde öğrenim için diğer şehirlerden gelen hoca ve öğrenciler, Harran’dan Endülüs’e bilim ışığını taşıdı.
Harran’da Tıp ve Bilim
Harran’da tıp okulu kuruldu, hastaneler inşa edildi ve tıbbi ilaçlar üretildi. Harranlı bilim insanları, çeşitli İslâm akımlarını ve düşünürlerini etkiledi. Harran, Rakka, Bağdat, Şam, Halep ve Endülüs medreselerinde hocalık yapan Harranlı bilim insanları, bilim ve düşünce dünyasında derin izler bıraktı.
Harran Ulu Cami ve Karaviyyin Üniversitesi
Harran Ulu Cami, etrafındaki medreselerle Karaviyyin Cami’ne benzetilmektedir. Karaviyyin Üniversitesi, İslami ilimlerin yanı sıra tıp, astronomi, mantık, felsefe ve matematik gibi bilimlerin okutulduğu bir merkezdir.
Harran’ın Eğitim-Öğretim Yapısı
M.S. 717-1272 yılları arasında Harran’da oluşan kurumsal eğitim-öğretim yapısı, M.S. 9.-10. yüzyıllarda zirveye ulaştı. Harran’daki bu yapı, dünyanın ilk üniversitesi olarak adlandırılan Harran Üniversitesi'nin önemini vurgulamaktadır.